بروزرسانی: 20 آبان 1404
تغذیه کودکان بیش فعال؛ کنترل با رژیم غذایی
p>شاید تا حالا شما هم با کودکی برخورد داشته اید که انگار با یک موتور پرقدرت کار می کند! کودکانی که دائم در حال جنب و جوش اند، تمرکز کافی ندارند و در مدرسه یا خانه، سخت می توانند ساکت بنشینند. اگر هم مادری مثل خود من باشید که سال هاست دغدغهٔ تغذیه و رشد سالم بچه ها را دارد، حتما اسم «بیش فعالی» یا اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) به گوشتان خورده است. خب، اجازه بدهید با هم کمی درباره نقش تغذیه در مدیریت این موضوع مهم صحبت کنیم. آیا واقعا رژیم غذایی می تواند به کنترل این رفتارهای پرجنب وجوش کمک کند؟ صادقانه بگویم، بله! بیایید از تجربه ها و دانشم درباره تغذیه کودکان بیشتر حرف بزنیم.خانواده ها و چالش تغذیه کودکان بیش فعال
وقتی کودکی بیش فعال دارید، نظم دادن به ساعت غذا خوردنش، انتخاب خوراکی مناسب و اجتناب از غذاهای شور یا شیرین چالشی ساده نیست. خودم را به یاد می آورم که چطور تلاش می کردم بین مراقبت های مادرانه و دانش تغذیه تعادل برقرار کنم. بچه های بیش فعال گاهی با خوردن غذاهای فرآوری شده و حاوی رنگ ها و افزودنی های مصنوعی واکنش های تندتری نشان می دهند؛ یعنی همان چیزی که پدر و مادرهای ایرانی باید به شدت درباره اش آگاه باشند. نتایح پژوهشی که در مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها (CDC) منتشر شده، نشان داده که رژیم غذایی غنی از مواد طبیعی و محدود در شکر و مواد افزودنی می تواند به کاهش علائم کمک کند (CDC, 2022).
تاثیر قند و افزودنی ها در تشدید بیش فعالی
هر وقت در مهمانی یا گردش بودیم و به بچه ها شیرینی یا نوشابه می دادیم، می دیدم که چگونه انرژی شان از حد معمول فراتر می رود! شما هم متوجه این موضوع شده اید؟ این موضوع علمی است! هر چند تحقیقات متناقضی وجود دارد اما یکی از معروف ترین مطالعات در سال های اخیر، کار پژوهشی «ییل» و «هاروارد» است که ارتباط مصرف زیاد قند و رنگ های مصنوعی با تحریک پذیری و کاهش تمرکز در کودکان بیش فعال را تأیید کرده اند (Stevenson et al., 2014). پس اگر می خواهید میزبان یک مهمانی سالم باشید، بگذارید به جای نوشیدنی های گازدار، چای کم شیرینی دم کنید تا بچه ها هم به آرامش برسند.
کودکان بیش فعال به چه مواد مغذی ویتامین ها نیاز دارند؟
در مسیر برنامه تغذیه کودکان بیش فعال ما، چه موادی نقش کلیدی دارند؟ مهم ترین ویتامین ها و مواد معدنی شامل امگا-3، روی، آهن و منیزیم هستند. مطالعات نشان داده اند که کمبود امگا-3 در رژیم غذایی کودکان می تواند باعث اختلال در تمرکز و حافظه شود (Banaschewski et al., 2018). برای همین توصیه می کنم حتما ماهی های چرب مثل ماهی قزل آلا و سالمون را در برنامه غذایی کودک تان بگنجانید. جالب است بدانید که در فرهنگ غذایی ایرانی، این مواد در بعضی مناطق بیشتر یافت می شوند و می توانند به طرز چشمگیری به بهتر شدن وضعیت کودکان کمک کنند. همچنین قرار دادن مغزها و خشکبار مثل گردو و پسته به صورت محدود در رژیم، پُرتأثیر است.
غذاهای پرهیز شده و بایدها
حتما پرسیده اید که چه غذاهایی را باید از رژیم کودکان بیش فعال حذف کنیم؟ خب، من به تجربه فهمیده ام که کاهش مصرف کافئین (به ویژه نوشابه و چای پررنگ)، غذاهای سرخ کردنی و مواد غذایی فرآوری شده بسیار مفید است. همچنین خط قرمز ما باید در مصرف مواد شیرین و خوراکی هایی باشد که حاوی رنگ ها و نگهدارنده های مصنوعی هستند. در عین حال، باید بر مصرف سبزیجات، میوه های تازه و لبنیات کم چرب تاکید شود؛ این غذاها به آماده شدن ذهن و بدن برای تمرکز کمک شایانی می کنند. دقیقا مثل سوخت عالی برای یک موتور پرقدرت می مانند!
توصیه های عملی و مقرون به صرفه برای خانواده های ایرانی
براستی چرا باید تغذیه کودکان بیش فعال را جدی بگیریم؟ چون هر قاشق غذایی که می دهیم می تواند تاثیر مستقیم بر خلق وخوی و یادگیری کودک داشته باشد. به عنوان یک مادر و کارشناس تغذیه، همیشه توصیه می کنم به جای خرید خوراکی های آماده و پرچرب، از میوه های فصل ایران بهره ببرید، مثل سیب، پرتقال و انار که هم ویتامین C دارند و هم آنتی اکسیدان های طبیعی. همچنین آش های سنتی مثل آش رشته، به دلیل داشتن سبزی و حبوبات، می تواند برای این کودکان بسیار مفید باشد. اگر هم وقت ندارید، حتی خوراک های ساده مثل عدسی با کمی سبزی را در لیست روزانه قرار دهید. تغییرات کوچک اما مستمر است که معجزه می کند.
چطور تغذیه می تواند مکمل درمان های روانشناختی باشد؟
یکی از سوالات پرتکرار اغلب خانواده ها این است که آیا تغذیه جایگزین دارو و درمان های تخصصی می شود؟ پاسخ من همیشه این بوده که خیر! اما تغذیه سالم می تواند مکمل بسیار قوی و مؤثری برای روش های درمانی باشد. مطالعاتی که در مجله «Nutrients» منتشر شده اند، نشان می دهد که کودکان بیش فعالی که در کنار مصرف دارو، رژیم غذایی سالم و متعادل دارند، بهتر تمرکز می کنند و نوسانات خلقی کمتری دارند (Harvard Health Publishing, 2021). پس اینکه غذای سالم بخوریم یعنی به ذهن و بدن کودکان یک فرصت دوباره برای یادگیری و آرامش دادن می دهیم.
دنیای پرجنب وجوش کودکان بیش فعال را بهتر بشناسیم
اگر شما یک کودک بیش فعال دارید، حتما می دانید که این کودکان گاهی ناپایدار و ناگهانی رفتار می کنند. معمولا عادت دارند همین که یک کار را شروع می کنند، خیلی زود حوصله شان سر می رود. نه تنها به خودشان، بلکه به همه اطرافیان فشار وارد می شود. با رعایت اصول تغذیه که برایشان انرژی پایدار و مغذی فراهم کند، می توانیم کمک کنیم پروازهای بی وقفه شان کمی آرام تر و اصولی تر باشند. تجربه شخصی من ثابت کرده که وقتی تغذیه شان را بهتر کردم، نمرات، خواب و حتی روابط اجتماعی شان تحت تاثیر مثبت قرار گرفت.
جمع بندی و نگاه به آینده
پس برای یک لحظه فکر کنید؛ چقدر ساده است که با انتخاب های درست در تغذیه، زندگی کودکانمان را تغییر دهیم؟ این یک جور جادو نیست، بلکه علم و تجربه است که می گوید غذاهای سالم، طبیعی و بدون افزودنی های مضر می توانند به کودک بیش فعال شما کمک کنند تا آرام تر و متمرکزتر شود. شاید در ابتدا سخت باشد، اما تغییرات کوچک و قدم به قدم شما و فرزندتان را به هدف می رساند. من ایمان دارم که یک رژیم غذایی مناسب و محبت همراه با آن، می تواند کلید آرامش و موفقیت کودک در این مسیر پرپیچ وخم باشد. شما چطور؟ آماده اید به تغذیه کودک بیش فعال تان بیشتر بها دهید؟
سوالات متداول (FAQs)
- ۱. آیا تغذیه تنها می تواند باعث بهبود کامل بیش فعالی کودکان شود؟
- خیر، تغذیه مناسب مکمل درمان های تخصصی است و نمی تواند جایگزین دارو یا درمان های روانشناختی باشد.
- ۲. بهترین مواد غذایی برای کودکان بیش فعال چه موادی هستند؟
- مواد سرشار از امگا-3، ویتامین ها و مواد معدنی مثل روی، آهن و منیزیم به بهبود علائم کمک می کنند.
- ۳. مصرف قند و مواد افزودنی چه تاثیری بر بیش فعالی دارد؟
- مصرف زیاد قند و رنگ ها و افزودنی های مصنوعی می تواند تشدید علائم بیش فعالی شود.
- ۴. آیا حذف کامل مواد شیرین و فرآوری شده ضروری است؟
- حذف کامل لازم نیست اما محدود کردن آنها و جایگزینی با غذاهای طبیعی بسیار موثر است.
- ۵. چگونه می توانم تغذیه سالم را در خانواده ام اجرا کنم؟
- با انتخاب میوه، سبزی، مغزها، ماهی و کاهش مواد نگهدارنده، گام های عملی و ساده ای بردارید.
خلاصه به صورت جدول
| موضوع | نکات کلیدی |
|---|---|
| تاثیر تغذیه بر بیش فعالی | رژیم غذایی سالم می تواند علائم بیش فعالی را کاهش دهد. |
| مواد ممنوعه | قند زیاد، افزودنی های مصنوعی، کافئین و غذاهای فراوری شده. |
| مواد توصیه شده | امگا-3، ویتامین ها، سبزیجات تازه و ماهی های چرب. |
| نقش تغذیه در درمان | مکمل درمان روانشناختی و دارویی است. |
| توصیه برای خانواده ها | انتخاب مواد غذایی طبیعی، کاهش مواد مضر، و ایجاد عادت های سالم غذایی. |
نوشته شده توسط: کارشناس تغذیه اهل تهران | تاریخ: ژوئن ۲۰۲۴